Menyebut nama Abdul Samad bin Muhammad Said, mungkin ramai kalangan kita tidak mengenalinya. Tetapi menyebut nama A. Samad Said, ramai akan mengatakan, “oh, itu sasterawan Negara!”. Begitulah nama A. Samad Said cukup sinonim dengan dunia kesusasteraan Melayu. Dari golongan muda hinggalah dewasa semuanya mengenali beliau, apatah lagi golongan tua yang ‘seangkatan usia’ dengannya. Mungkin juga ramai pelajar sekolah mengenali beliau melalui novelnya ‘Di Hadapan Pulau’ yang menjadi Komponen Sastera Bahasa Melayu di peringkat menengah.Sasterawan Negara Datuk (Dr.) A. Samad Said ialah nama besar yang dianggap ikon dalam kesusasteraan Malaysia. Nama pena A. Samad Said lebih menonjol berbanding nama pena Hilmy Isa, Isa Dahmuri, Jamil Kelana, Manja, Mesra, dan Shamsir yang pernah digunakan oleh beliau. Anak kelahiran negeri Melaka ini atau lebih tepat Kampung Belimbing Dalam, Durian Tunggal, Melaka. Dalam bab satu buku ini, menceritakan bagaimana peringkat awal penglibatan beliau dalam dunia kesusasteraan Melayu. Ia terbentuk secara tidak langsung melalui cerita-cerita lisan oleh ibu, pak cik, jiran dan gurunya .
Tokoh yang lahir pada 9 April 1935 ini dibesarkan di Singapura selepas umur beliau enam bulan sebelum berpindah ke Perkins Road, Kampung Baru, Kuala Lumpur pada akhir dekad 1950-an. Biografi ini juga membuka cerita duka sifat negatif bapanya, Mohd Said Mohd Yusof, seorang inspektor bas di Singapore Traction Company (STC) di Singapura. Sikap bapanya juga sering kali mengundang pertengkaran dengan ibunya, Aminah Mohd Amin. Anak ketiga daripada lima orang adik- beradik ini juga kehilangan kakak sulung yang meninggal dunia semasa kecil.
Pengalaman suka dan duka banyak memberi inspirasi kepada beliau dalam menghasilkan karya-karya beliau. Antaranyapengalaman hidup di Kota Singa semasa pemerintahan Jepun dan bangkit daripada kemusnahan sosial, ekonomi, politik merupakan dasar penting dalam kebanyakkan novel, cerpen dan puisinya. Selain itu, banyak karya beliau berkait rapat dengan pengalaman hidupnya. Contohnya, kesan kurang menyenangi sikap ayahnya terlihat dalam novel beliau apabila watak bapa sering hilang daripada plot cerita. Penggunaan latar tempat dalam kebanyakan karya beliau juga berlatarkan Singapura yang merupakan tempat beliau membesar.
Turut menarik tumpuan saya dalam pembacaan biografi beliau ini, ialah penguasaan bahasa inggeris membantu beliau membaca banyak novel-novel klasik inggeris dan barat. Antaranya karya Shakespeare seperti Hamlet, Julius Caesar dan Romeo and Juliet, selain karya klasik barat sepertiSnows of Kilimanjaro, The Old Man and The Sea, East of Eden dan lain-lain. Karya klasik inggeris seperti Wurthering Height dan Alamyer’s Folly juga dibacanya bahkan diulang baca hampir setiap tahun. Keghairahan beliau membaca novel-novel inggeris ini membantu beliau secara tidak langsung membuat perbandingan dengan novel Melayu dari segi estetika penulisan novel.
Kecintaan beliau terhadap dunia penulisan semakin terserlah, apabila beliau sanggup berhenti bekerja sebagai kerani di Hospital Umum Singapura walaupun gajinya tinggi. Selepas itu, beliau memulakan kerjaya sebagai penulis di akhbar Fikiran Rakyat bersama Ahmad Boestamam, yang secocok dengan jiwanya. Kebebasan yang diberikan Ahmad Boestamam terhadap beliau melalui kolum ‘Selayang Pandang’ banyak membentuk melonjak keyakinan diri beliau dalam penulisan. Pertemuan dengan tokoh politik, Dr Burhanuddin al-Helmy serta masalah gagap beliau dalam menyampaikan pandangan atau idea dalam bentuk ucapan lisan juga didedahkan.
Pengalaman beliau di syarikat Utusan Melayu, menguruskan majalah Mastika serta pengarang Berita Harian turut diceritakan. Karya-karya beliau juga banyak menceritakan kehidupan beliau, antaranya surat-surat yang dikirimkan kepada isterinya Salmi Manja diterjemahkan dalam bentuk karya yang berjudul Warkah Kepada Salmi Manja pada tahun 1965. Kembara ke dua buah Negara Eropah iaitu England dan Perancis juga menghasilkan karya mewah berjudul Warkah Eropah (1991) yang mengandungi 47 pucuk surat kepada 2 org isteri dan anak-anaknya.
Pelbagai kejayaan dan pencapaian yang diraih sepanjang terlibat dengan dunia penulisan antaranya Pejuang Sastera pada tahun 1976, Hadiah penulisan Asia Tenggara (1979), Anugerah Sasterawan Negara (1985) dan Anugerah Sasterawan Nusantara (1999). Anugerah Sasterawan Negara kepada beliau menjadikan beliau orang keempat menerimanya selepas (Dr) Kamaludin Muhammad atau Keris Mas tahun 1981, Prof. Emiratus Dato’ Dr. Shahnon Ahmad (1982) dan Datuk (Dr) Usman Awang (1983). Yang Dipertua Negeri Melaka juga menganugerahkan beliau Darjah Kebesaran Negeri yang membawa gelaran Datuk pada tahun 1997.
Kisah kehidupan beliau dalam biografi ini banyak disentuh dalam bab satu, manakala bab dua hingga bab empat, banyak berkisar mengenai karya-karya yang dihasilkan oleh beliau. Bab dua, tiga dan empat mengfokuskan kepada karya-karya beliau seperti novel, kumpulan cerpen, drama, kumpulan puisi, esei, warkah dan dairi serta autobiografi. Jumlah karya dan corak pemikiran beliau turut dikupas secara teliti. Sangat tepat pemilihan tajuk buku ini, Biografi A. Samad Said, Memberi Hati Nurani menggambarkan kebanyakkan karya beliau lahir dari hati yang memahami permasalahan, penderitaan rakyat serta perkongsian kehidupan beliau.
Sikap beliau lebih rapat dengan denyut nadi rakyat, serta tangis tawa rakyat mungkin berpunca dari kisah hidupnya serta sifat semulajadi beliau. Kegemarannya menaiki bas awam yang dimulakan semenjak 1970-an untuk lebih dekat dengan masyarakat juga beribadat di masjid serta membaca al-Quran menjadi bukti jiwanya sebati dengan masyarakat. Pendekatan beliau sangat berbeza jika dibandingkan dengan sebahagian penulis kini yang menulis berpaksi ‘dunia’ dan kepentingan semata-mata, lebih selesa dalam bilik berhawa dingin, beridealistik tidak berpijak dibumi nyata. Saranan beliau bagi seorang penulis, penulis mesti mempunyai 2 pengalaman penting, pertama, pengalaman sebenar yg dialami dan kedua, bahan yang dikumpul hasil daripada pembacaan.
Tahniah diucapkan kepada Institut Terjemahan dan Buku Malaysia (ITBM) atas terbitan biografi ini selepas penjenamaan semula Institut Terjemahan Negara Malaysia (ITNM) dan juga kepada penyusun Rosnah Baharudin.
